Zdrowe żywienie, a dieta

Większość przypadkowo zapytanych osób na pytanie czy byli kiedyś na diecie prawdopodobnie odpowiedziałaby twierdząco. Z naukowego punktu widzenia definicja diety sugeruje, że na diecie jest każdy z nas, słowo to oznacza bowiem zwyczajowy sposób jedzenia. W popularnym rozumieniu jednak tradycyjny sposób żywienia, zdrowe odżywianie i dieta to mniej lub bardziej różniące się od siebie pojęcia dotyczące chwilowych lub stałych nawyków żywieniowych.

Każdy z nas ma pewne zwyczaje żywieniowe, które kształtują się już w okresie dzieciństwa i z biegiem lat ulegają zmianom, utrwalają się i w efekcie wpływają na zdrowie, samopoczucie i zmniejszają lub zwiększają ryzyko wystąpienia niektórych chorób. Na tradycyjny sposób odżywiania wpływa miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania, wyznanie religijne czy choćby rodzinne przyzwyczajenia. Kuchnia polska, włoska czy francuska znacznie różnią się smakami i zwyczajowe posiłki spożywane w większości domów w różnych krajach wyglądają odmiennie. Znaczenie ma nie tylko dobór innych produktów, różny sposób ich przygotowania ale też rozmaite zwyczaje dotyczące zachowania przy stole. Sposób żywienia determinuje też rodzaj wykonywanej pracy czy grupa społeczna. Wspólne posiłki są często czasem spędzonym  w gronie najbliższych, kolacja we dwoje wszystkim kojarzy się z romantycznym nastrojem sprzyjającym bliskości, a firmowe bankiety czy kolacje biznesowe są okazją do nawiązania ważnych i intratnych znajomości. W wielu kulturach poprzez przygotowywanie smacznych, “domowych” potraw okazywana jest miłość i troska, a podanie ekskluzywnych, rzadko spotykanych przysmaków ma zachwycić gości i pozwolić im poczuć się wyjątkowo.

Niestety już ponad połowa dorosłych polaków cierpi z powodu nadwagi lub otyłości. Wiele osób próbuje zmniejszyć ten problem, motywując się często nadchodzącym ważnym wydarzeniem lub zmianą w życiu. Wydaje się, że rzadziej powodem chęci uzyskania odpowiedniej masy ciała jest powód zdrowotny, a zdecydowanie przeważa chęć osiągnięcia wymarzonej sylwetki. Tymczasem odpowiednia masa ciała wpływa na zmniejszenie ryzyka wystąpienia niektórych chorób, a odpowiednia dieta pomaga prowadzić terapię już istniejących zaburzeń np. cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze.

Zdrowe odżywianie wielu osobom kojarzy się dzisiaj z drogimi i wyszukanymi potrawami, serwowanymi z estetycznymi dodatkami. Niektórzy obawiają się godzin spędzonych na przygotowywaniu posiłków innym zmiana nawyków żywieniowych kojarzy się z ciągłym uczuciem głodu. Zdrowe żywienie jest jednak dużo łatwiejsze niż może się wydawać. Już prosta zmiana szkodliwych nawyków może przynieść pozytywny efekt. Aby wprowadzić prawidłowe zwyczaje nie trzeba wybierać drogich produktów, których przyrządzenie wymaga dużych umiejętności kulinarnych.

Często wystarczy odżywiać się zgodnie z kilkoma prostymi zasadami:

• podstawą diety powinny być warzywa i owoce w stosunku 3:2
• zawsze należy pamiętać o odpowiedniej aktywności fizycznej. (więcej o aktywności kliknij tutaj)
• w miarę możliwości powinno się wyeliminować dosalanie i słodzenie potraw
• należy pamiętać o dostarczaniu do organizmu odpowiedniej ilości wody

W przeciwieństwie do zdrowego sposobu odżywiania, dieta kojarzy się większości z nas z procesem który ma doprowadzić do konkretnego celu i po jego osiągnięciu zostanie zakończony. Nie zawsze jednak dieta musi prowadzić do redukcji nadmiernej masy ciała. Odpowiednio dobrana dietoterapia jest często jednym z ważnych elementów leczenia różnego rodzaju schorzeń, może też pomagać w łagodzeniu skutków ubocznych terapii farmakologicznej. Jakie mogą być cele stosowania diety w kontekście leczenia żywieniowego?

• redukcja masy ciała prowadząca do zmniejszenia ryzyka występowania chorób dietozależnych
• dostosowanie żywienia do konkretnej jednostki chorobowej np. cukrzycy, nadciśnienia, migreny
• zminimalizowanie ryzyka chorób w grupach zwiększonego ryzyka np. cukrzyca, choroby układu krążenia, nowotwory
• łagodzenie skutków ubocznych terapii farmakologicznej np. chemioterapii

Zarówno zdrowy sposób żywienia jak i dieta mają na celu poprawę zdrowia lub utrzymanie go w dobrym stanie jak najdłużej. Krótkotrwała zmiana nawyków żywieniowych np. podczas terapii, planowania ciąży czy w czasie walki z otyłością musi być zaplanowana zgodnie z zasadami zdrowego żywienia i, podobnie jak codzienne prawidłowe odżywianie, być dostosowana do konkretnego przypadku. Będąc na diecie lub chcąc zmienić trwale swoje nawyki żywieniowe, warto kierować się wskazówkami, które proces zmiany uczynią znacznie łatwiejszym.

• korzystaj z prostych przepisów

Początkowy okres zmiany nawyków żywieniowych obfituje w wiele nowości. Aby usprawnić proces przygotowywania potraw warto jest zacząć od znanych przepisów łatwych do zmodyfikowania, lub tych które z założenia są mało pracochłonne.

• wybieraj produkty które lubisz

Znacznie przyjemniej jest dostosować się do nowych zasad żywienia, jeśli przygotowywane potrawy są smaczne i będą zjadane z przyjemnością.

• zacznij od małych zmian

Zamiast rzucać się na głęboką wodę warto jest zacząć od pozornie małych kroków. Regularne śniadania, brak podjadania, wyeliminowanie słonych i słodkich przekąsek- już takie niewielkie zmiany mogą doprowadzić do dużego sukcesu!

• skonsultuj się z dietetykiem

Konsultacja ze specjalistą może nie tylko naprowadzić na właściwy kierunek zmian, ale też dodać otuchy i odpowiednio zmotywować do dalszego działania.

• zaangażuj w zmianę rodzinę

Poznawanie nowych potraw będzie znacznie przyjemniejsze jeśli dotyczyć będzie każdego członka rodziny. Wspólne gotowanie jest wspaniałą okazją do spędzenia razem czasu i zrozumienia idei zdrowego żywienia.

Odpowiednie żywienie jest niezbędne dla zachowania zdrowia, dlatego jeśli dieta ma służyć redukcji nadmiaru tkanki tłuszczowej i opiera się na wyeliminowaniu szkodliwych nawyków- powinna być wprowadzona na zawsze. Celem zmiany dotychczasowego sposobu odżywiania powinna być trwała modyfikacja zwyczajów żywieniowych.

Literatura:

1. Gawędzki J. “Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu” , Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2010, str.17-18
2. “Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym”- 2011 rok, Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, pod red. Widecka K., Grodzicki T., Narkiewicz K., Tykarski A., Dziwura J.
3. . Instytut Żywności i Żywienia im. prof. dr med. Aleksandra Szczygła [online, dostęp 27.12.2018r.] http://www.izz.waw.pl/pl/zasady-prawidowego-ywienia